کتیبه سیغندل ورزقان - وبلاگ آژانس الکترونیکی

به گزارش وبلاگ آژانس الکترونیکی، کتیبه سیغندل ورزقان یا کتیبه ­میخی اورارتوئی (753 - 735 پیش از میلاد) در سه کیلومتری روستای سیغندل در ورزقان و بر دامنه کوه زاغی بر سینه سنگی یکپارچه و مرتفع منقوش است.سمت جنوبی سنگ مزبور که به شکل هرم ناقص است، را به صورت مستطیلی صاف و صیقلی نموده و فرمان ساردوی پسر آرگیشتی پادشاه اورارتوئی را در ده سطر به خط میخی بر آن نقش نموده ­اند.این کتیبه به شماره 795 در لیست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.سیغندل یکی از روستاهای استان آذربایجانشرقی است که در دهستان ازومدل جنوبی بخش مرکزی شهرستان ورزقان واقع شده است. این روستا در 5 کیلومتری شهرستان ورزقان ودر راستا جاده ورزقان-اهر قرار گرفته است و کتیبه میخی اورارتوئی در 3 کیلومتری این روستا و بر دامنه کوه زاغی بر سینه سنگی یکپارچه و مرتفع منقور است.

اورارتو نام حکومت مقتدری بوده که در مرکز فلات آناتولی و کناره دریاچه­ وان از اتحاد طوایف مختلف ایجاد شده­ بود و بعدها در اثر حملات و کشورگشایی­ها قلمرو آنها تا کناره­ های دریای خزر کشیده شد.این سنگ نبشته که مشتمل بر ده سطر است، به وسیله محمد جواد مشکور کشف شد و در سال 1330 شمسی آن را به جهانیان شناساند. همین کتیبه را بعدها دانشمند اورارتوشناس گرجی به نام ملیکشویلی از روی عکس آن خواند و نتیجه پژوهش خود را در این باره در سال 1960 انتشار داد.

سنگ نبشته سیغندل به ساردوی دوم (33-750 ق.م) پسر آرگیشتی اول تعلق دارد و در آن از حمله به ناحیه کوهستانی پولو آدری و گگرددن 21 دژ و تصرف 45 یا 44 شهر در یک روز، سخن می رود.

ملیکشویلی حدس زده است که پولو آدری محل زندگی یک طایفه کوه نشین در شمال آذربایجان ایران بوده و کتیبه به حوادث سال های 45-747 قبل از میلاد مربوط می گردد.

ترجمه و تفسیر کتیبه سیغندل:

1 - ارابه جنگی خدای خالدی به راه افتاد

2 - آن به کادیا اونی پادشاه پولو آدی حمله کرد

3 - ناحیه ای کوهستانی است به کمک خالدی توانا

4 - در ارابه جنگی نیرو مند خالدی این لشکر کشی

5 - ساردوری پسر آرگیشتی صورت گرفت

6 - ساردوری گوید من 21 قلعه را گرفتم

7 - من در یک روز 45 (یا 44) شهر را تصرف کردم ، لیب لی اونی

8 - شهر پادشاه و شهر مستحکم را در جنگ گرفتم

9 - ساردوری پادشاه مقتدر شاه بزرگ

10- شاه کشور شاه مملکت بیا اونی و فرمانروای شهر توشپا

در سطر اول از کتیبه، سخن از خالدی است. خالدی یکی از خداوندان اورارتویی بوده و در معابد بزرگ در صدر خدایان اورارتوی قرار داشت. وی خدای جنگ بوده که در مقایسه با سایر مجسمه­ ها و کتیبه­ ها­ی کشف شده ا ز اورارتوییان به شکل انسان که گاهی با ریش و گاهی بدون ریش و ایستاده بر روی یک شیر، نشان داده شده­است. آنها برای جنگ از خالدی اجازه می­گرفتند و آنچه در سطر سوم می خوانیم نشان می دهد اورارتوییان معتقد بوده ­اند که پیروزی در جنگ حاصل توانایی خالدی است.

در سطر دوم از شخصی به نام کادیااونی نام می برد که پادشاه منطقه پولودآدی بوده است و می نویسد، خالدی به راه افتاد و به آنجا حمله کرد.

در سطر سوم به توصیف ناحیه پولوآدی می­پردازد و می­گوید منطقه­ ای کوهستانی است و شاید اورارتوییها به منطقه قره­ داغ پولوآدی می­گفتند.

در سطر چهارم منظوراز ارابه شاید مجموع لشکرکشی­ هایی باشد که معتقد بوده­ اند از طرف خالدی انجام می­شده و از قدرت زیاد آن یاد ­شده است و در سطر پنجم از ساردوری پسر آرگیشتی به عنوان فرمانده یاد می­کند.

سطر ششم از قول ساردوری به تصرف 21 قلعه در منطقه اشاره نموده و در ادامه ودر سطر هفتم از 45 شهر یاد می نماید که در عرض یک روز آنها را متصرف شده است و از لیب لی اونی به عنوان یکی از شهرهای مهم و محکم یاد می نماید که در سطر بعدی از تصرف آن سخن به میان آورده­ است. سپس به تعریف و تمجید از خود به عنوان شاه مقتدر و شاه کشورهای فتح شده می پردازد .

اوراتوئی ها خود را (بیاای نی) می گفتند و مرکز آنها شهر توشپا بوده است.

اینکه اورارتوییان چهل و چهار شهر و بیست ویک قلعه را فتح نموده­ اند نشان می­دهد که در منطقه ورزقان و منطقه­ منتهی به سیغندل شهرهای زیادی بوده­ است و شاید قلعه های کاسین، زرآوا، وتپه های نقاره داشی سکی اوستی، مازار دالی سی و روستاهای لَه لَلّو، کیقال و غیره از یادگارهای آن دوران باشد. آنچه در کتیبه­ سیغندل می­خوانیم و به نتیجه می­رسیم این است که منطقه­ ورزقان و قره­ داغ در آن موقع از شکوه و عظمت و رونق بسکمک برخوردار بوده­ است.

قلعه های اطراف کتیبه:

ملیکیشولی دانشمند و اورارتوشناس گرجی که این کتیبه را ترجمه نموده است از وجود قلعه ­های مختلفی در اطراف آن خبر داده و نیز وجود طایفه­ کوه­ نشین در این منطقه را محتمل می­داند.

هیأت باستان شناس آلمانی در سال 1967 و 1971 در اطراف سیغندل به پژو هشهایی مقدماتی دست زده­ اند و از وجود دو قلعه در این محل خبر داده­ اند که یکی به دوران پیش از تاریخ که به دست ساردوری دوم تسخیر شده ­است و دیگری متعلق به اورارتویی­هاست و این قلعه به دست ساردوری دوم در جوار قلعه ­ی قدیمی ساخته شده­ است و قلعه­ مذکور در سیغندل از جمله بزرگترین استحکامات در ایران است.

در روزگاران قدیم در بالای کتیبه­ سنگی قلعه­ ارمنی نشین [در حوالی کتیبه سیغندل] وجود داشته که مردم کارهای آهنگری خود را به آنها مراجعه می­کردند. این مورد را سالمندان سیغندل نیز تصدیق می­کنند و نیز به علت آشنایی ارامنه و اوراتویی­ها به فن آهنگری وجود ارمنی نشینان در این قلعه بعید به نظر نمی رسد (بخصوص که در زمانهایی ارمنی ها بر آذربایجان مسلط بوده اند.) محمد جواد مشکور کاشف کتیبه­ سیغندل، اورارتوییان را از تمدن های دنیای قدیم می­شمارد.

منبع:سیـری در ایـران