تبریز، حال ندارد - وبلاگ آژانس الکترونیکی

به گزارش وبلاگ آژانس الکترونیکی، شاید با شنیدن نام تبریز اولین چیزی که به ذهن تان خطور می نماید، شهری باشد با آب وهوای سرد در دل زمستان و معتدل در گرمای تابستان در شمال شرقی ایران؛ اما این شهر که مرکز آذربایجان شرقی هم هست، چیزی فراتر از این تعریف است.

تبریز می تواند آجر باشد، اگر بین دیوارهای ارگ علیشاه جای گرفته باشد، می تواند کاشی باشد اگر زینت بخش سقف مسجد کبود شده باشد، می تواند هیاهوی مردم باشد، اگر در دالان ها و تیمچه های بازار تاریخی تبریز طنین افکند، می تواند گورستان باشد اگر شهریار و اسدی طوسی، خاقانی شروانی و چندین شاعر نامی دیگر در آن به خواب ابدی رفته باشند، می تواند خانه باشد اگر شهریار، پروین اعتصامی، حاج مهدی کوزه کنانی یا امیرنظام گروسی در آن زندگی نموده باشند و همه اینها یعنی هویت تاریخی و فرهنگی این شهر زیبا که اگر کوچک ترین آسیبی به هرکدام آنها وارد گردد، تبریز دیگر تبریز نیست که شهری است بی هویت و نازیبا و دورمانده از اصل و اصالت خویش و این همان نگرانی است که این روزها دل میراث دوستان را به لرزه انداخته، چراکه تا همین حالا هم 60 هکتار از 430 هکتار بافت تاریخی تبریز یعنی 15درصد آن تخریب و نابودشده است.

حیدر تکیه سی (تکیه حیدر) در محله سرخاب تبریز، خانه تاریخی میرزا ابراهیم خان باغمیشه ای ملقب به کلانتر، سومین شهردار تبریز و نماینده تبریز در اولین دوره مجلس شورای ملی و گورستان عموزین الدین از مهم ترین آثاری هستند که بی توجهی به آنها می تواند به هویت تاریخی سیاسی تبریز خدشه وارد کند.

حیدر تکیه سی در محله سرخاب که یکی از قدیمی ترین محله های تبریز است، قرار گرفته است و با تاریخی حداقل 600ساله گره ای است که بناها و بافت تاریخی اطراف خود را به هم پیوند داده و آنها را در قالب یک مفهوم واحد قرار می دهد.

خانه کلانتر از بناهای دوره قاجار است که سال 1311 هجری قمری ساخته شده و در سال1382 به ثبت ملی رسید.

غسالخانه گورستان عموزین الدین نیز با توجه به اهمیت تاریخی آن در سال1384 در فهرست آثار ملی ثبت شد، اما امروزه خطر تخریب بر این آثار و بافت های تاریخی تبریز سایه افکنده و بیم آن می رود با بی توجهی به این مهم فرایند تخریب هویت این شهر اصیل ادامه یابد.

برای حفاظت از میراث، برنامه داریم

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی درباره این نگرانی ها به جام جم می گوید: ما در مجموعه میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی در حال کوشش شبانه روزی هستیم تا هیچ اثر تاریخی فرهنگی در استان در معرض خطر نباشد. در امسال 110مجوز بازسازی در کشور صادرشده که 55مجوز مربوط به آذربایجان شرقی است و از این نظر رتبه اول کشور را به خود اختصاص داده ایم. در حال حاضر تقریبا در تمام شهرهای استان طرح هایی در حال بازسازی هستند که بازسازی برخی از آنها انتها یافته، برخی در حال بازسازی هستند و برخی نیز واگذاری به پیمانکار را طی می نماید. علیرضا قوچی با اشاره به این که وظیفه ما نه تنها حفاظت از آثار تاریخی که حفظ بافت تاریخی شهرها هم هست، می افزاید: بافت تاریخی علاوه بر بناها، شامل گره ها، مسیرها، محلات و... تاریخی هم می گردد و ما در راستای انجام وظایف مان مبنی بر حفاظت از میراث ملی تمام کوشش مان را برای حفظ گره های تاریخی، معابر، جداره ها و هر آنچه در بافت تاریخی قرار گرفته است، می کنیم.براساس همین وظایف ما در حال کار روی طرح تفصیلی حفاظت از بافت تاریخی شهر تبریز هستیم.

تغییر خودسرانه ممنوع است

وی در خصوص حیدر تکیه سی (تکیه حیدر) و خانه ابراهیم خان کلانتر می گوید: ما مخالف هرگونه تغییر و دخل و تصرف در تکیه حیدر هستیم. در این خصوص چند مرتبه مکاتبه های لازم صورت گرفته است. آنها اعلام کردند برنامه ما در خصوص تکیه حیدر، حفاظت و بازسازی با نظارت سازمان میراث فرهنگی است. در خصوص خانه تاریخی کلانتر نیز باید عنوان کنم مسؤولیت بازسازی این خانه به عهده آموزش وپرورش آذربایجان شرقی است اما میراث فرهنگی استان در راستای وظیفه ذاتی خود جهت حفظ بناهای تاریخی طی چند سال اخیر به اجرای طرح هایی از قبیل بازسازی اضطراری و استحکام بخشی این اثر اقدام نموده اما به رغم مکاتبات متعدد با این سازمان هنوز هیچ گونه اقدامی در خصوص این بنا انجام نشده است. قوچی در خصوص تصرف و اعمال تغییرات در گورستان های تاریخی تبریز هم عنوان می نماید: همه گورستان ها متعلق به اداره اوقاف است اما هر اثر و بنایی که ثبت ملی شده نباید هیچ گونه دخل و تصرفی در آن انجام گردد و هرگونه اقدام در این نوع بناها از قبیل بازسازی و تعمیر فقط با اجازه و نظارت میراث فرهنگی قابل انجام است. گورستان عمو زین الدین نیز شامل آثار ملی است و آنجا نیز هیچ گونه دخل و تصرف قابل قبول نبوده و به اجازه سازمان میراث فرهنگی احتیاج دارد.

ضرورت فرهنگ سازی

معاون میراث فرهنگی با اشاره به این که حفاظت از بافت و آثار تاریخی به چیزی بیشتر از نظارت سازمان میراث فرهنگی احتیاج دارد، می گوید: درواقع ما باید آنقدر ارزش این داشته هایمان را بدانیم که هرگز به سمت تخریب آنها نرویم. هرگز به سمت برج سازی، مدرن سازی، تخریب آثار و بازسازی مجدد آن در بافت تاریخی نرویم. مطمئن باشید ما مقابل همه این کارها می ایستیم و تا آنجا که توان داریم اجازه هیچ دخل و تصرفی در بافت تاریخی را نمی دهیم. هر جا که اثر و بافت تاریخی در معرض خطر باشد سریعا اقدامات حقوقی را انجام می دهیم و مماشاتی هم در خصوص هیچ شخص و سازمانی انجام نمی دهیم اما فرهنگ ما باید به صورتی باشد که شخص، سازمان یا هر ذی نفعی خود اثر را حفاظت و بازسازی کند و در قالب ضوابط میراث فرهنگی به بازسازی آن بپردازد.

مصوباتی که روی زمین ماند

عضو هیات علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز هم با ابراز گلایه ای به جام جم می گوید: در آبان ماه 1395 شورای عالی معماری و شهرسازی مصوبه ای تحت عنوان تهیه طرح جامع حفاظت از بافت تاریخی تبریز تصویب کرد و 10 ماه برای انجام اقدامات تکمیلی و اجرایی کردن آن به دستگاه های ذی ربط مهلت داد تا این مصوبه را اجرایی نمایند. به رغم اقدامات برخی ارگانهای مسؤول، بعد از گذشت پنج سال هنوز این کار به انتها نرسیده است و من مشتاقم دلیل این همه تاخیر را بدانم. در بند 22 مربوط به بافت تاریخی تبریز تاکید شده بود که شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با همکاری شهرداری تبریز و اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی باید در مدت 10 ماه طرح جامع بافت تاریخی تبریز را با در نظر دریافت محدوده ثبت جهانی بازار، عرصه و حریم منظری و آثار تاریخی آن آماده و برای تصویب به شورای عالی معماری و شهرسازی ارسال نمایند. در آنجا به دو موضوع به صراحت اشاره شده است. بحث اول در خصوص بلوک گلستان، محله پاساژ و ساخت پروژه آیسان است که عنوان شده چون این پروژه در حریم بازار است باید تا تصویب و معین شدن شرایط طرح جامع حفاظت از بافت تاریخی تبریز تمام اقدامات این پروژه متوقف گردد. در حال حاضر پروژه آیسان به سرعت پیش در حال پیشروی است اما از طرح جامع بافت تاریخی تبریز هیچ خبری نیست و این کاملا مغایر با مصوبات قانونی است و انتظار انجمن های دوستدار میراث فرهنگی این است که دادستان محترم تبریز در این خصوص ورود نمایند. موضوع دوم نیز درخصوص بلوک میارمیار است که در سال 1382 تصویب شده بود که موزه منطقه ای آذربایجان در آنجا تاسیس گردد اما متاسفانه این موزه در سال 1386 به جنب پارک مینیاتور واقع در حاشیه شمالی میدان چای منتقل و از بافت تاریخی جدا شد که یک تصمیم کاملا اشتباه بود. تا آنجا که اطلاع دارم ساخت آن موزه هم تا الان در پی ساختمانی متوقف شده است و موزهای در کار نیست.

تخریب بافت تاریخی

دکتر احد نژاد ابراهیمی می افزاید: الان میزان بافت تاریخی مصوب شهر تبریز430 هکتار است. البته این مقدار در مقایسه با گستره تاریخی تبریز قابل مقایسه نیست و محلاتی مانند بارون آواک، ششگلان، اهراب، چرنداب، کوچه باغ، بهار و دمشقیه در حال حاضر جزو بافت تاریخی نیستند و سؤال این است: آیا جای تاسف نیست این محلات بافت تاریخی محسوب نمی شوند؟ نکته وقتی دردناک تر می گردد که می بینیم60 هکتار از 430 هکتار بافت تاریخی تبریز در اثر حفاریهای عمیق از بین رفته است؛ یعنی 15 درصد این بافت در اماکنی مانند مقبره الشعرا، محله پاساژ، بلوک میارمیار، محدوده اطراف مسجد کبود حفاری عمیق صورت گرفته که مایه تاسف برای شهر تاریخی تبریز است. به همین دلیل شورای عالی معماری و شهرسازی دستور توقف این پروژه ها را صادر نموده است چون مشاهده کردند که پروژه هایی مانند پروژه عتیق شکست خورده است. از آن زمان هر بار که انجمن های دوستدار میراث فرهنگی یا وبلاگ آژانس الکترونیکی فرایند این مصوبه را پیگیری کردند مسؤولان پاسخ دادند که در حال کار روی موضوع هستیم و تا الان این کار پنج سال طول کشیده است. تا زمانی که این کار انجام نگردد حمایتهای لازم از بافت تاریخی صورت نمی گیرد. این بافت تاریخی نیز از حالت محله محوری و انسان محوری تغییر یافته و به انباری و کارگاه های نازل تبدیل می گردد.

امین بیلساز - وبلاگ آژانس الکترونیکی آذربایجان شرقی