آماده باش برای بحران اقتصادی - وبلاگ آژانس الکترونیکی

به گزارش وبلاگ آژانس الکترونیکی، ویکتور هوگو، نویسنده نامدار فرانسوی و آفریننده رمان جاویدان بینوایان، مهیب ترین و غم انگیزترین چهره فقر در فرانسه را نشان داد. یکی از برجسته ترین و البته تلخ ترین نمادهای این کتاب نشان دادن این مقوله است که انسان تهیدست و جامعه ندار، به سوی بی رحمی و رفتارهای بسیار خشن رانده می شود. اگر چه امروز هیچ سرزمین و جامعه ای را در جهان نمی توان یافت که همانند فرانسه قرن نوزدهم آن گونه که ویکتور هوگو به تصویر کشیده است، با فقر و نداری روبه رو شود، اما اگر رمان یادشده را شاخص بدبختی بدانیم باید با تاسف بگوییم ادامه شرایط جهان در شرایط فعلی می تواند راستا حرکت را به آن سو برساند.

واقعیت این است که در یک دوره کوچک در آمریکا که نظام تولید آمار و اطلاع رسانی آن در میان کشورهای جهان نمره بالایی به لحاظ سرعت و شفافیت می گیرد، 6 تا 7 میلیون شغل از دست رفته است و ادامه این شرایط در بزرگ ترین اقتصاد جهان می تواند بی کسب وکاران را با شتاب و شیب تند، بیشتر و بیشتر کند. آمارها و اطلاعات گسترده از کشورهای دارای نظام سیاسی دموکراتیک نشان می دهد هر روز بر شمار بی کسب وکاران حتی در کشورهایی مثل آلمان، ژاپن، کره جنوبی، انگلستان و سایر کشورها اضافه می شود، اما روسیه به مثابه سرزمین اقتدار خشن سیاسی و قاطعیتی که حکومت آن برای مهار بحران ها نیازی به ایجاد وفاق سیاسی و اجتماعی ندارد، هنوز درباره بی کسب وکارشدگان و کسانی که کسب وکارشان با تهدید روبرو شده است اطلاعاتی ارائه نمی کند. ایران نیز آماری از بیکار شدگان و بی کسب وکاران در دو ماه تازه سپری شده ارائه نکرده است و البته یادمان باشد که اصولا در ایران نظام تولید آمار و اطلاعات به دلیل انحصار دولتی و نیز برخی مسائل دیگر شمار بیکارشده ها را اعلام نمی کند.

نفت و نشانه

در اقتصاد ایران همه راه ها به نفت و درآمدهای به دست آمده از صادرات نفت ختم می شود. کسب وکار ایرانیان در هر سه سطح کلان؛ بنگاه ها و خانواده ها به این متغیر سرنوشت ساز گره خورده است. درباره کسب وکار ایرانیان و کمیت و کیفیت آن بدون تردید می توان با دیدن شرایط درآمدهای نفتی، نشانه ها را دید. یک پژوهش انجام شده از سوی پژوهشکده امنیت اقتصادی نشان می دهد در صورت ادامه شیوع و گسترش ویروس کرونا و توافق نکردن غول های نفت شامل عربستان، روسیه و آمریکا برای کاهش تولید نفت قیمت هر بشکه نفت ایران تا 15 دلار پایین می آید. در این صورت با توجه به تحریم ها و شرایط نامناسب صادرات ایران، ارزش صادرات نفت ایران در دامنه 5/ 0 تا 5/ 1 میلیارد دلار متوقف می شود.در حالت خوش بینانه، یعنی مهار ویروس کرونا در جهان و عادی شدن تقاضای نفت در جهان و توافق غول ها برای کاهش تولید نیز درآمد ایران از صادرات نفت در دامنه 4/ 3 تا 3/ 7 میلیارد دلار می ماند. این درآمد حتی خوش بینانه با پیش بینی درآمد 4/ 11 میلیارد دلار در بودجه 1399 فاصله دارد. این متغیر به ما می گوید دولت نه تنها نمی تواند از این محل به کسب وکارهای راکدشده و بیکاران پولی تزریق کند، بلکه هیچ استخدام تازه ای ندارد و شاید اگر فضای سیاسی داخلی اجازه دهد از شمار کسب وکارهای دولتی نیز بکاهد. به این ترتیب بی کسب وکاران از این محل امیدی به بهبود ندارند. در چنین شرایطی امیدی به سرمایه گذاری دولتی نیز نیست و نباید منتظر کسب وکار تازه ای باشیم.

تقاضای کاهنده

واقعیت تلخ این است که در شرایط پیش از آشکار شدن ابعاد و پیامدهای شبیخون ویروس کرونا به جامعه ایرانی، اقتصاد ایران به سختی نفس می کشید و انتظار این بود که در بهترین حالت بدون بخش نفت به رشد صفر درصد برسد. به این ترتیب قبل از کرونا نیز تصور رونق در کسب وکارها چندان واقعی نبود. با گسترش شمار کسب وکار از دست دادگان به دلیل تعطیل شدن صدها هزار بنگاه و کسب وکار کوچک و از دست رفتن درآمدها، به نظر می رسد تقاضای کل کاهش یابد. در این صورت معلوم است که عرضه نیز نمی تواند با شتاب و اندازه قبلی باشد به ویژه اگر تولیدات داخلی راهی به سوی بازارهای خارجی پیدا نکنند. به این ترتیب بهبود در کمیت و کیفیت کسب وکار ایرانیان انتظاری بی فایده است.

سختی صادرات

صارات ایران غیر از نفت بیشتر شامل فرآورده های پتروشیمی، فولاد و میعانات گازی و به تازگی مواد غذایی و نیز برخی محصولات سنتی مثل کشمش و پسته و خشکبار بوده است.نتایج مطالعات پژوهشکده یادشده که به تازگی منتشر شده نشان می دهد از یک سو خریداران اصلی فرآورد ه های پتروشیمی که چین و برخی کشورهای شرق آسیا بود ه اند، در شرایط رکود تقاضا قرار دارند و صادرات ایران به افغانستان، پاکستان، ارمنستان و عراق نیز با دردسرهای جدی روبرو است. به این ترتیب کسب وکارهای وابسته به صادرات نیز در موقعیت ضعیفی قرار می گیرند و نباید منتظر چشم انداز مناسب به ویژه در بازار عراق باشیم.

دوران سخت

واقعیت این است که کرونا در بدترین روزگار و ناخوش احوالی اقتصادی دولت و شهروندان به ایران آمده و کسب وکار ایرانیان را با یورش روبرو کرده است. نهادهای حکمرانی در ایران باید هر چه زودتر و تا روزهایی که سخت و طاقت فرسا باشد و همه کشورها مسابقه حفظ منابع ملی و رسیدن به مازادهای جهانی را تشدید کنند به شرایط کسب وکار ایرانیان بیندیشند و راه های مسدود شده را باز کنند.